Das Verb (Fiil)

Konu: Das Verb (Fiil) Perş. Şub. 18, 2010 11:01 pm

Das Verb

DAS VERB (Fiil)
Almanca'da fiillerin çoğu -en veya -n takısı ile biter. Bu takı kaldırıldığında geriye kalan, fiilin köküdür.
Fiillerin, şimdiki zaman ve geniş zamana (Prâsens) göre çekimi bu köklere ilave edilen eklerle gerçekleşir. Örneğin, fragen (sormak) fiilinin kökü frag-'dır. Fiillerin çekimi sırasında köklerine gelen ekler şu şekildedir:
ich frage ........................... Soruyorum
du fragst .......................... Soruyorsun
er fragt ............................(O erkek, eril) Soruyor
sie fragt ...........................(0 bayan, dişil) Soruyor
es fragt ........................... (0 neutral) Soruyor
wir fragen .........................(Biz) Soruyoruz
ihr fragt ............................(Sizler) Soruyorsunuz
sie fragen .............. ..........(Onlar) Soruyorlar
Sie fragen......................... (Efendim siz/nezaket) Soruyorsunuz

Bu çizelgede fiilin (fragen) köküne (frag) ilave edilen ekler
(e, st, t, en, t, en) ekleri çekim ekleridir.
Ancak Almanca'da fiillerin çekimi sırasında kök, hep aynı şekilde kalmayabilir. Fiil çekimi sırasında kökün değişip değişmemesine göre fiiller iki türlü olabilir.

1. Zayıf/Düzenli Fiiller (Schwache Verben): Zayıf/Düzenli fiillerin çekiminde, fiilin kökünde değişiklik olmaz. Örnek: fragen (Bu fiilin çekimi hemen üstteki tabloda verilmiştir)

2. Kuvvetli/Düzensiz Fiiller (Starke Verben): Kuvvetli/Düzensiz fiillerin çekimi sırasında 2. tekil (du) ve 3. tekil (er, sie, es) şahıslarda değişiklik olur.

Çok kullanılan bazı düzensiz fiiller şunlardır: Geben, sehen, lesen, nehmen, essen, helfen, sprechen, vergessen, treffen, schlafen, tragen, laufen.

Böyle bir fiilin çekiminin örneğini lesen fiilinde görelim:
ich lese, du liest, er-sie-es liest, wir lesen, ihr lest, sie lesen, Sie lesen

1. Kökü (d) veya (t) ile biten fiillerin hepsi, (m) ve (n) ile biten fiillerin çoğu du, er/sie/es, ihr şahıslarının çekimlerinde kök ile ek arasına (e) kaynaştırma harfi alırlar. Örneğin, arbeiten (çalışmak) fiilinin çekiminde \\"du arbeitest\\", \\"er, sie, es arbeitet\\", \\"ihr arbeitet\\" şeklinde kullanılır.
2. Fiilin kökünde (a) harfi varsa (äa), (o) harfi varsa (ö) olabilir.
Örneğin, fahren (taşıtla gitmek) fiilinin çekimi şöyledir: lch fahre, du fährst, er/sie/es fährt, wir fahren, ihr fahrt, sie fahren

Almanca'da çok kullanılan iki yardımcı fiil olan haben (sahip olmak) ve sein (olmak) fiillerinin çekimleri biraz farklı olup şöyledir:

..............haben..... sein
_____________________
ich .........habe....... bin
du ..........hast....... bist
er
sie .........hat.......... ist
es
wir......... haben..... sind
ihr.......... habt....... seid
sie/Sie... .haben..... sind

Örnek,
lch habe eine Tasche. Benim bir çantam var/ Ben bir çantaya sahibim.
lch bin eine Schülerin. Ben bir kız öğrenciyim.

DER İMPERATİV (EMİR)
Almanca'da emir (imperativ) du (sen), ihr (sizler) ve Sie (siz-nezaket) şahıslarında olur ve şu şekildedir:

1. İkinci tekil şahıs olan (du) zamirinde, mastarın sonundaki -n veya -en takısı
atılır. Örnek,
machen (yapmak) -> du machst (sen yapıyorsun) -> mach! (yap!)
lesen (okumak) -> du liest (sen okuyorsun) -> lies! (oku!)

2. İkinci çoğul şahıs (ihr) ve nezaket (Sie) şahıslarında ise, emir, prâsens (şimdiki zaman)'teki çekimlerinin aynısıdır. Örnek,
geben (vermek) -> ihr gebt (sizler veriyorsunuz) -> gebt! (verin!) arbeiten (çalışmak) -> Sie arbeiten (Siz çalışıyorsunuz)
-> Arbeiten Sie bitte! (Lüften çalışır mısınız?).

Sein fiilinin emri biraz daha farklıdır. Örnek,
Sei vorsichtig! Dikkatli ol!
Seid vorsichtig! Dikkatli olun! (sizler)
Seien Sie vorsichtig! Dikkatli olunuz! (nezaket)

DİE MODALVERBEN (MODAL FİİLLER)
Modal fiiller daima ikinci bir fiille birlikte bulunurlar. Bir cümlede modal fiil kullanılmışsa, ikinci sırada modal fiil gelir, asıl fiil ise sonda, mastar halde gelir. Cümlenin öznesine göre çekilecek olan fiil, modal fiil olup, diğer fiil mastar halde kalır.

Örnek,
lch gehe in die Stadt. Şehre gidiyorum.
lch will in die Stadt gehen. Şehre gitmek istiyorum.
Başlıca modal fiiller şunlardır:
wollen (istemek),
können (yapabilmek),
müssen (zorunda olmak),
sollen (gerekmek),
dürfen (bir şeyi yapmaya izinli olmak),
mögen (istemek).